काठमाण्डौः तिहार अर्थात यमपञ्चकको पहिलो दिनका रूपमा काग तिहारलाई लिइन्छ ।
कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीको दिन मनाइने यस पर्वलाइ यमराजको दूतका रुपमा कागलाई मीठो मीठो खानेकुरा दिएर मनाइँदैछ । यस वर्ष तिथिको घटबढका कारण कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीकै दिन शुरु हुने यमपञ्चक शुक्रबार बेलुकीदेखि नै प्रारम्भ भएको छ ।
कार्तिक कृष्ण त्रयोदशी भएको दिन काग तिहार मनाउनु पर्ने भएकाले शास्त्रसम्मत् रुपमा शनिबारलाई निर्णय गरिएको पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिले जनाएको छ । यमपञ्चकको पहिलो दिन अर्थात लक्ष्मीस्थिर राख्नका लागि गरगहना एवं तामाका भाँडाकुँडा किनेमा लक्ष्मी घरमै स्थिर भई बस्ने धार्मिक मान्यता रहीआएको छ ।
यमराजले लोकको खबर कागका माध्यमबाट थाहा पाउने भएकाले कागलाई यमदूतका रुपमा मान्ने शास्त्रीय विधान रहेको छ । कागले यमराज समक्ष राम्रो खबर लगिदियोस् भनेर आजका दिन कागलाई मीठो मीठो खान दिई खुसी पार्ने गरिएको हो ।
लोक व्यवहारमा काग घरमा आई कराएमा शुभ बोल, शुभ बोल भनी भन्ने प्रचलनसमेत रहेको छ । काग घर वरपर आई कराएमा उसले केही खबर लिएर आएको विश्वाससमेत गर्ने गरिन्छ ।
काग तिहारको दिन खरिद गर्नुहोस् यी ५ चीज कहिले हुनेछैन धनको कमि
पञ्चाङ्ग अनुसार प्रत्येक वर्ष कार्तिक कृष्ण पक्षको त्रयोदशीका अथवा काग तिहारका दिन धनवन्तरी त्रयोदशी अर्थात धनतेरस मनाउने गरिन्छ । धन त्रयोदशी र धनतेरस पनि यसै दिनलाई भन्ने गरिन्छ । यो दिन मूलतः आयुर्वेदका प्रवर्तक धन्वन्तरि र धनका देवता कुबेरको जन्मोत्सव मनाउने पर्व हो ।
धनतेरसका दिन नेपालको तराई क्षेत्रमा नयाँ-नयाँ भाँडाकुडा र सुनचाँदीका गरगहना किनमेल गर्ने परम्परा रही आएको छ । धनतेरसको दिन सामानहरु किन्ने र दीपदान गर्ने दिन अर्थात् धनतेरस पर्व साथै काग तिहार पनि हो ।
यस दिन विभिन्न वस्तु घरमा भित्र्याउनाले वर्षभर धनको कमि नहुने धार्मिक मान्यता रहेको छ । जानेर बुझेर खरिद गरे देखि लक्ष्मीले कहिले साथ नछोड्ने जनविश्वास पनि रहेको छ ।
ज्योतिष शास्त्रीहरुका अनुसार धनतेरसमा निम्न उल्लेखित वस्तुहरु कसैलाई थाहा नदिइ घरमा भित्राउदा आर्थिक लाभ हुने गर्छ ।
धनियाँका दाना-धनियामा लक्ष्मी माताको कृपा रहने मान्यता रहेको छ । यसै कारण धनतेरसको दिन घरको बगैंचा गमला आदि स्थानमा कसैलाई थाहा नहुने गरी धनियाको दाना छर्दा लक्ष्मी प्रसन्न हुने गर्छिन् ।
गरगहना-आभूषण -यस दिन आभूषण तथा गहना खरिद गर्नको लागि धेरै शुभ मानिन्छ । अझ कसैलाई पनि थाहा नदिई किनेको गरगहना-आभूषण झनै शुभ हुने मान्यता रहेको छ । यसरी खरिद गरेको गरगहना-आभूषणलाई लक्ष्मीलाई अर्पित गर्दै धन बढेर जाने मान्यता रहेको छ ।
शंख-शंखलाई हिन्दु धर्ममा छुट्टै स्थानमा राखिने गरिन्छ । शंखलाई घरमा राख्नाले लक्ष्मी प्रसन्न हुने र शंक बजाउँदा धर शुद्ध हुने मान्यता रहेको छ । धनतेरसको दिन कसैलाई पनि थाहा नहुनेगरी घरमा नयाँ शंख ल्याएर लक्ष्मीलाई अर्पित गर्नाले लक्ष्मी प्रसन्न हुने प्रचलन रहेको छ ।
झाड़ू-घर शान्त, सफा साथै उज्यालो भएको अवस्थामा मात्रै लक्ष्मीको वास हुने मान्यता रहेको छ। यस कारण धनतेरसको दिन नयाँ झाडुले घर सफा गरेको शुभ हुन्छ । झाड़ू खरिद गरी कसैले नदेख्ने गरि नयाँ झाड़ूले घर सफा गरेमा लक्ष्मीको अनुग्रह मिल्न सक्छ।
नुन-धनतेरसको दिन नुन खरिद गर्ने कार्यलाई पनि धे’रै शुभ मानिन्छ । यस दिन खरिद गरिएको नुन प्रयोग गर्नाले स्वास्थ्य राम्रो हुने मान्यता रहेको छ भने नुन खरिद गर्दा कसैलाई नदेखाएको अझ प्रभावकारी हुने गर्छ ।
